Xây dựng thành phố thông minh đã trở thành mục tiêu trọng tâm của nhiều địa phương tại Việt Nam

Trong bối cảnh đô thị hóa và chuyển đổi số (CĐS) đang diễn ra một cách mạnh mẽ, việc xây dựng đô thị thông minh (ĐTTM) đã trở thành mục tiêu trọng tâm của nhiều địa phương tại Việt Nam.

Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT), tính đến cuối năm 2023 đã có 54 địa phương tại Việt Nam triển khai các đề án, chương trình liên quan đến ĐTTM. Trong đó, các lĩnh vực như giao thông, môi trường, y tế và hành chính thông minh đang được ưu tiên phát triển.

Tuy nhiên, chỉ có khoảng 30% các dự án đạt được mức tích hợp dữ liệu liên thông giữa các ngành, lĩnh vực. Đây là một thách thức lớn trong việc đảm bảo hiệu quả quản trị và vận hành đô thị thông minh. Thực tế này cho thấy, mặc dù có sự đầu tư và quan tâm lớn, tuy nhiên, việc xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) và khai thác dữ liệu một cách hiệu quả vẫn chưa đạt được kỳ vọng, dữ liệu hiện đang bị phân tán, thiếu sự đồng nhất và còn hạn chế trong việc phục vụ công tác ra quyết định. Điều này không chỉ cản trở sự phát triển của các đô thị mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cung cấp dịch vụ công cho người dân và doanh nghiệp.

Tại Hội thảo “TPTM: Quản trị, Điều hành linh hoạt dựa trên dữ liệu”, ông Hồ Đức Thắng, Phó Cục trưởng Cục CĐS quốc gia, Bộ TT&TT, khẳng định lĩnh vực ĐTTM là một lĩnh vực hội tụ nhiều đột phá công nghệ, từ Internet vạn vật (IoT), đến công nghệ truyền dẫn, đặc biệt là mạng 5G, công nghệ điện toán đám mây, hay các công nghệ dữ liệu lớn (big data), phân tích dữ liệu (data analytics) ….

Và hiện nay, sự xuất hiện và phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) đã nâng tầm ĐTTM, không chỉ dừng lại ở việc tự động hóa mà còn thông minh hóa, thậm chí có thể đưa ra các quyết định thay cho con người.

“Ngày nay, AI và IoT đã kết hợp để trở thành AIoT, mang lại khả năng tự động và tối ưu hóa cao hơn cho các ứng dụng ĐTTM. Chúng tôi nhận định rằng ĐTTM thực sự là một lĩnh vực đầy tiềm năng để các công nghệ đột phá cùng phát triển và tạo giá trị”, ông Hồ Đức Thắng nói.

“Thực tế, việc tích hợp dữ liệu không phải là điều dễ dàng”

Nhiều địa phương đã triển khai xây dựng thành phố thông minh (TPTM) và đã có những điển hình thành công, nhưng cũng có những trường hợp thất bại.

Theo Thượng tá Nguyễn Thành Vĩnh, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia về Dân cư, Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an, khái niệm về TPTM bao hàm rất nhiều lĩnh vực, nhưng cốt lõi vẫn là “làm sao để phục vụ tốt nhất cho người dân, hỗ trợ tối đa cho doanh nghiệp, và nâng cao hiệu quả quản trị”.

Thượng tá Nguyễn Thành Vĩnh cho rằng: “Chúng ta không thể chỉ xây dựng TPTM từ những yếu tố trừu tượng mà cần bắt đầu từ những vấn đề cụ thể, như là bãi đỗ xe thông minh hay dịch vụ công trực tuyến”.

Theo Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia về dân cư, một trong những yếu tố quan trọng nhất để xây dựng TPTM chính là dữ liệu.

“Dữ liệu phải đầy đủ, chính xác, và luôn được cập nhật để người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý có thể truy cập thông tin một cách chính xác và kịp thời”, Thượng tá Nguyễn Thành Vĩnh nói. “Chúng ta phải xây dựng cơ chế kiểm soát dữ liệu và đảm bảo rằng dữ liệu không bị lỗi thời, mất tính chính xác”.

Liên quan đến thách thức trong việc đồng bộ và thu thập dữ liệu, đặc biệt là tại các thành phố lớn, bà Võ Thị Trung Trinh, Giám đốc Trung tâm CĐS TP. HCM, cho biết: “Thực tế, việc tích hợp dữ liệu không phải là điều dễ dàng”.

Theo bà Trinh, một trong những vấn đề đầu tiên là “phá bỏ những "lô cốt" hay "silo" giữa các đơn vị, cơ quan. Bởi vì, mỗi sở, mỗi phòng ban thường có những hệ thống riêng biệt, khiến cho việc tích hợp dữ liệu giữa các đơn vị và thành phố trở nên khó khăn”.

Về vấn đề dữ liệu, ông Cù Kim Long, Phó Giám đốc Trung tâm CNTT, Bộ Khoa học và Công nghệ, cho rằng: “Không chỉ dừng lại ở việc xây dựng các kho dữ liệu, chúng ta cần đặc biệt quan tâm đến khả năng liên thông giữa các kho dữ liệu. Điều này không chỉ áp dụng ở cấp độ từng thành phố mà còn phải mở rộng ra cấp độ quốc gia, bao gồm sự kết nối giữa các thành phố và các tỉnh, thành phố trên cả nước”.

Ông Cù Kim Long nói rằng bài học quan trọng từ kinh nghiệm quốc tế chính là việc xây dựng trục dữ liệu liên thông - một hệ thống đóng vai trò trung gian, cho phép các kho dữ liệu kết nối, chia sẻ và khai thác hiệu quả. Đây là yếu tố then chốt để bảo đảm tính đồng bộ và hiệu quả trong quản lý dữ liệu, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của các TPTM.

Thượng tá Nguyễn Thành Vĩnh cũng cho rằng hiện nay các bộ ngành vẫn chưa xây dựng được hệ thống dữ liệu dùng chung. Điều này khiến người dân không thể hưởng lợi đầy đủ.

“Cần có một hệ thống dữ liệu toàn quốc để đảm bảo mọi người đều có thể tiếp cận các dịch vụ công, dù ở bất kỳ đâu”, ông nói.

Vai trò quan trọng của Nhà nước trong việc xây dựng thành công các TPTM

Ngoài vấn đề dữ liệu, hạ tầng công nghệ cũng là yếu tố không thể thiếu trong việc triển khai các giải pháp số của TPTM. “Chúng ta cần tập trung vào các hạ tầng kết nối, IoT và các hạ tầng tính toán khác. Hiện nay, việc triển khai các hạ tầng này đối mặt với một số thách thức lớn, bao gồm việc thiếu quy định và tiền lệ rõ ràng. Do đó, để thực hiện các dự án hạ tầng số, cần có những cơ chế thử nghiệm để có thể triển khai một cách linh hoạt và hiệu quả”, ông Cù Kim Long nói.

Theo đó, các cơ chế thử nghiệm này cần được thực hiện với sự đồng thuận không chỉ từ chính quyền thành phố mà còn từ cơ quan Trung ương. Điều này đảm bảo rằng quá trình thử nghiệm sẽ được tiến hành trong một khuôn khổ hợp lý và có sự giám sát chặt chẽ từ các bên liên quan, giúp thúc đẩy đổi mới và phát triển bền vững các hạ tầng số trong đô thị thông minh.

Ngoài ra, theo Thượng tá Nguyễn Thành Vĩnh, đầu tư vào công nghệ thông tin phải được thực hiện một cách đồng bộ, từ việc đầu tư hạ tầng cho đến việc xây dựng các chính sách, quy định pháp lý phù hợp, đảm bảo sự thống nhất trong triển khai các giải pháp số.

Hơn nữa, Thành phố cần bảo đảm an ninh, an toàn thông tin để tránh các rủi ro như mất tiền hoặc bị lừa đảo qua không gian mạng, điều này sẽ làm giảm sự tin tưởng của người dân vào các dịch vụ số.

Thượng tá Nguyễn Thành Vĩnh cho rằng cả cơ quan nhà nước, người dân và doanh nghiệp đều phải tham gia và quá trình xây dựng TPTM, nâng cao kỹ năng số. Một yếu tố quan trọng là phải hiểu rõ thực trạng hiện tại của các địa phương để từ đó xây dựng những kế hoạch hành động phù hợp.

“Chúng ta cần có một khung tổng thể, không chỉ tập trung vào công nghệ thông tin hay điện tử hóa các quy trình, mà còn phải sáng tạo trong tổ chức và cách tiếp cận”, Thượng tá Nguyễn Thành Vĩnh nói.

Tại Hội thảo, ông Hồ Đức Thắng, Phó Cục trưởng Cục CĐS quốc gia, cũng đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của Nhà nước trong việc xây dựng thành công các TPTM, từ việc tạo dựng thể chế, cơ chế hỗ trợ, xây dựng hạ tầng số và thiết lập các tiêu chuẩn đo lường, góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả cho các dự án đô thị thông minh trong tương lai.

Ông Cù Kim Long cho rằng các thành phố phát triển trên thế giới không chỉ xây dựng TPTM mà còn đề cập đến các yếu tố xa hơn.

“Điều này bao gồm việc xây dựng các chiến lược phát triển không chỉ dựa trên CĐS mà còn hướng đến một tương lai "xanh" hơn và phát triển bền vững cho các thế hệ tương lai”, ông Cù Kim Long nói./.